Pensioen voor alle werkenden blijft de missie

Tot pakweg twintig jaar geleden was een middenstandsdiploma nog verplicht. Het voordeel was dat je daardoor een financieel plaatje moest maken waar een goed tarief uit rolde, dat pensioensparen mogelijk maakte. Toen het denken over vrij ondernemerschap veranderde, werd het afgeschaft: de markt zou zijn werk wel doen. En ja, er zijn zelfstandige ondernemers die hun inkomen voor later goed geregeld hebben. Maar er is ook een grote groep die tegen te lage tarieven – want: de tucht van de markt- hard moet werken en geen geld overhoudt voor pensioenbesparingen. Dan heb ik het niet eens over de groep schijnzelfstandigen, waar minister Van Gennip laatst de Kamer over berichtte. Daar is geen sprake van vrij ondernemerschap, maar van een arbeidsrelatie met een baas die geen secundaire arbeidsvoorwaarden zoals pensioen biedt. Deze ontwikkelingen morrelen aan de bestaanszekerheid van mensen. En dat is een slechte zaak. Is dit een probleem voor pensioenfondsen? Enerzijds niet: pensioenfondsen voeren CAO-afspraken uit, waardoor zij voor bijna 6 miljoen werkenden in loondienst pensioen opbouwen en uitkeren aan 3,6 miljoen gepensioneerden. Anderzijds wel: de missie van pensioenfondsen is om pensioen voor àlle werkenden te realiseren. Als de arbeidsmarkt verandert en meer mensen (willen) als zelfstandige werken, dan moeten we nieuwe oplossingen verzinnen. Oplossingen die hen voldoende flexibiliteit bieden. Dat moet ook snel, want de eerste groep die geen pensioen heeft opgebouwd, kan over 15 tot 20 jaar al met pensioen gaan. Eén van de oplossingen is auto-enrollment met opt out: zelfstandigen komen bij het pensioenfonds in hun sector; de ondernemer die pensioen al op een andere manier heeft geregeld, hoeft niet mee te doen. Dat haalt het besluit om pensioen op te bouwen naar voren. Niet uitstellen, maar gelijk beslissen hoe je je pensioen regelt. Hiermee experimenteren zoals enkele pensioenfondsen wilden, lukt helaas niet. Daarvoor zijn wetsaanpassingen nodig – en die zijn er (nog) niet. Een pensioenplicht voor alle werkenden, zoals in IJsland, is ook een denkrichting. Iedereen is verplicht om een premie in te leggen en kiest bij welke organisatie hij of zij dat gaat doen - tenzij er sectorafspraken zijn gemaakt voor een specifiek fonds. Het draagvlak mag daarvoor in Nederland nu ontbreken, het probleem blijft. Maak het ondernemersdiploma maar weer verplicht, dat roep ik ook nog wel eens. Wat sowieso moet gebeuren is een belangrijk deel van het probleem bij de bron aanpakken. De Europese Commissie heeft rapporten opgesteld over platformbedrijven die eigenlijk werkgever zijn maar doen alsof hun werknemers zelfstandige zijn, zodat de bedrijven zich niet verantwoordelijk voelen om een goed pensioen voor hen te regelen. Dat moet anders. Kortom: met dit thema zijn we nog niet klaar. Onze missie blijft overeind: elke werkende een adequaat inkomen na pensioendatum. Daarover willen we met zelfstandigen, overheid, vakbonden en andere betrokkenen in gesprek blijven.