INTERVIEW
‘We hebben samenwerkende pensioenfondsen nodig die zelf initiatieven nemen’
‘Milieu en rendement zullen steeds vaker hand in hand gaan’, zegt Diederik Samsom. De kabinetschef van Eurocommissaris Frans Timmermans nam deel aan de Klimaatwerkconferentie van de financiële sector die de Pensioenfederatie organiseerde op 24 november jl. Medio december spraken we hem opnieuw over de Green Deal - de Europese routekaart op weg naar een klimaatneutraal Europa in 2050 - en de rol van pensioenfondsen.
In het Actieplan 2021 staat dat de klimaatrisico’s kwantitatief beter in beeld moeten komen. Welke meetstandaarden zijn daarvoor nodig? ‘Die meetstandaarden worden nu ontwikkeld en we gaan er een beetje vanuit dat pensioenfondsen daar zelf ook initiatieven in nemen. Het lijkt mij logisch dat ze dat doen. Pensioenfondsen hebben langlopende beleggingen, dus ze zijn gebaat bij het goed inschatten van risico’s. Op het terrein van sustainable finance wordt al veel langer gediscussieerd over het ontwikkelen van modellen. Als Europese Commissie hebben wij een bijdrage geleverd door een taxonomie te ontwikkelen, een catalogus van investeringen die meehelpen aan een klimaatneutrale toekomst. Je zou kunnen zeggen dat alles wat niet in de taxonomie staat een risicovolle investering is, die een stranded asset kan worden. Als je tien jaar geleden had geïnvesteerd in kolencentrales ben je nu je geld kwijt.’ De Nederlandse pensioensector is uniek in Europa, vanwege het enorme vermogen en het grote aantal deelnemers. Ziet u speciale kansen of verantwoordelijkheden? ‘De discussie over hoe pensioenfondsen hun beleggingen precies moeten spreiden speelt al langer, bijvoorbeeld bij de vraag of Nederlandse pensioenfondsen meer in Nederland moesten beleggen. Deze discussie gaat volgens hetzelfde schisma. Moeten pensioenfondsen beleggen zoals de rest van de wereld dat doet, de frontline benadering? Of moeten pensioenfondsen expliciet groener beleggen dan de gemiddelde wereldwijde belegger? Dat laatste, vind ik. Dat is ook de visie van de Europese Commissie. We gaan zelf green bonds uitgeven en we zoeken daar natuurlijk kopers voor. Dat zouden pensioenfondsen kunnen zijn.’ Waarom zouden pensioenfondsen groener moeten investeren dan andere partijen? ‘Pensioenfondsen dragen een maatschappelijke verantwoordelijkheid en daar moeten ze ook in hun beleggingsportefeuille invulling aan geven. Dat gaat verder dan antipersoneelsmijnen en langeafstandswapens. Het gaat ook over de welvaart van toekomstige generaties op het spel zetten. Dat is net zo’n grote misstand als investeren in wapens. Er zijn beleggingen waarover de consensus zo groot is dat je ze niet doet. Ik denk dat dat over niet al te lange tijd ook geldt voor klimaatbedreigende investeringen. En als je niet gevoelig bent voor de ethische beleggingsdiscussie is er een ander argument: het rendement komt onder druk te staan. Niet-groene beleggingen lopen groter risico om als stranded asset te eindigen. Je ziet al dat grote beleggers, waaronder soms pensioenfondsen, zich om die reden uitspreken tegen verdere verdieping van de beleggingen in grote oliemultinationals. Het is duidelijk dat we qua energievoorzieningen de afgelopen tien jaar op een ander pad zijn terechtgekomen.
‘Pensioenfondsen moeten groener beleggen dan de gemiddelde wereldwijde belegger’
Diederik Samsom
‘Niet-groene beleggingen lopen groter risico om als stranded asset te eindigen.’
Diederik Samsom
‘Alles wat niet in de taxonomie staat, is een risicovolle investering’
Diederik Samsom
Bij de Klimaatwerkconferentie zei u dat Europese financieringsinstellingen standaarden gaan zetten. Wel investeren in zonnepanelen, zei u, en niet in kolencentrales. ‘Dat is helder, maar het is ingewikkelder. Er zijn veel grijstinten. Dat is precies waarvoor wij de taxonomie ontwikkelen. De taxonomie als catalogus van beleggingen die bijdragen aan een klimaatneutrale toekomst, beleggingen die vallen in de criteria voor groene financiering. Dat is onze standaard. Die standaard is ontwikkeld voor private investeringen en heel goed toepasbaar voor pensioenfondsen. Maar ook voor onszelf. De EU geeft subsidies en leningen en investeert. Het zou goed zijn om datgene wat wij op private beleggingen toepassen ook op onszelf toe te passen.’ Hoe kan de EU private investeringen bevorderen? ‘We kunnen de taxonomie promoten en daar aantrekkelijke voorwaarden aan koppelen. Met de Europese Investeringsbank (EIB) en Invest EU, onze eigen beleggingsinstellingen, kunnen we het goede voorbeeld geven. De EIB heeft aangegeven dat zij klimaatbank wil worden en dat al haar beleggingen zullen passen in het kader van de groene toekomst. De EIB en Invest EU kunnen, naast de pensioenfondsen en in samenwerking met pensioenfondsen, geld investeren in duurzame projecten. Het lijkt mij helder dat ook pensioenfondsen het goede voorbeeld moeten geven. De deelnemers vinden het belangrijk dat hun fonds in mooie dingen belegt en ze vinden een hoog rendement ook belangrijk. Milieu en rendement zullen steeds vaker hand in hand gaan. Dat is ook de achterliggende gedachte van de Green Deal. Het is niet alleen een milieuplan, maar ook een groeistrategie voor Europa.’ Bij de Klimaatwerkconferentie noemde u, naast CO2-beprijzing, regelgeving als belangrijk instrument. Hoe komt de EU, met al die verschillende lidstaten, tot effectieve generieke regelgeving? ‘Als er één ding is waar Europa goed in is, dan is het in regelgeving die voor de hele EU geldt. Op het microfoontje dat ik nu gebruik staat een CE-sticker. Dat betekent dat het voldoet aan voorwaarden met betrekking tot veiligheid, energieverbruik, materiaal, hergebruiksmogelijkheden en reparatiemogelijkheden. Al die voorschriften gelden voor de hele EU. Hetzelfde geldt voor auto’s. Wij stellen voorwaarden aan de auto’s voor de Europese markt en ook aan de emissies. Of voor stofzuigers. Stofzuigers zijn gelimiteerd aan maximum wattages en dat scheelt vijf kolencentrales. Een stofzuiger lijkt iets kleins, maar in de EU zijn 200 miljoen huishoudens. Je denkt dat het een druppel op een gloeiende plaat is, maar met zoveel druppels koelt die plaat echt af. Het is moeilijk om tot regelgeving te komen. De procedures zijn niet eenvoudig en we hebben met veel lidstaten te maken. Maar als de regelgeving er eenmaal is, is het effect groot.’ Burgers beschouwen klimaatmaatregelen vaak als extra lasten. Realiseren mensen zich dat het om de kwaliteit van hun eigen leefomgeving gaat? ‘In coronatijd hebben we allemaal gemerkt hoe rustig het was. Weinig auto’s, geen vliegtuigen, je kon de vogels horen. Ik geloof dat mensen meer dan ooit hun eigen leefomgeving belangrijk vinden. Een schone lucht en een groene omgeving zijn voor veel mensen veel concreter dan minder CO2-uitstoot en klimaatverandering. Als we de economie herstellen na corona wordt het groener dan voor corona. We zullen bijvoorbeeld binnen Europa fors groener gaan reizen. Binnen Europa hebben we maatregelen aangekondigd om de korte afstandsvluchten te vervangen door treinen.’ Denkt u dat pensioenfondsen binnen afzienbare tijd alleen nog maar duurzaam investeren? ‘Dat denk ik wel. We vinden het nu ook heel normaal dat pensioenfondsen niet meer in clusterbommen investeren. Straks is het heel normaal dat pensioenfondsen niet meer in kolencentrales en fossiele brandstoffen investeren. Dat kan heel snel gaan. Neem gas. Vijf jaar geleden was er consensus dat gas voorlopig bij ons zou blijven en geen stranded asset zou worden. Dat is nu totaal anders. Om klimaatneutraal te worden hebben we samenwerkende pensioenfondsen nodig die zelf initiatieven nemen en zelf stappen in de toekomst zetten.’
Klimaatwerkconferentie terugkijken? Kijk hier de Klimaatwerkconferentie terug, met het interview met Diederik Samsom en andere sprekers, waaronder Jan Rotmans, de voorzitters en directeuren van de financiële koepels en Corien Wortmann, voorzitter Pensioenfonds ABP. Ook de zes werkconferenties kunt u hier vinden.