Welke ontwikkelingen verwacht u de komende jaren?

‘Kunstmatige intelligentie gaat zich verder door ontwikkelen. Veel van de problemen die er nu nog zijn met kunstmatige intelligentie worden in snel tempo opgelost. We krijgen te maken met heel intelligente systemen die toegepast worden op verschillende gebieden. Ik verwacht dat veel functies, zowel op het gebied van werk als in het maatschappelijk leven, door kunstmatige intelligentie ondersteund gaan worden. Dat is een belangrijke ontwikkeling. Daarnaast zijn er grote transities in gang gezet op gebieden als energie, voeding, en mobiliteit. Daar zijn nieuwe technologieën noodzakelijk om economisch renderende alternatieven te bieden voor het huidige aanbod, zoals vlees uit een laboratorium of vervangers van dierlijke zuivel. Ook een belangrijke ontwikkeling is wat in Amerika “longevity” heet, investeringen in de levenskwaliteit en levensduur van mensen, bijvoorbeeld binnen de biologie en de farmacologie.’

Kunnen ontwikkelingen op het gebied van “longevity” rechtstreeks gevolgen hebben voor de pensioensector?

‘Zeker als mensen langer leven, maar ook op andere terreinen. Sommige mensen zullen wel toegang hebben tot bepaalde producten en anderen niet. Hoe gaan we met dit soort ongelijkheden om? Dat is niet alleen een economische, maar ook een culturele uitdaging. In Amerika zullen ze daar anders naar kijken dan in Europa, waar we willen dat geneesmiddelen voor iedereen toegankelijk zijn. Dat zal kosten met zich meebrengen. Verder speelt ook de vraag of we, als we langer in goede gezondheid verkeren, ook langer willen werken. Bij “longevity” weet je wat er loopt. Klinische studies zijn heel inzichtelijk, maar je hebt vaak geen idee van de implicaties als een product eenmaal op de markt gebracht is. Neem een middel als Ozempic, dat ontwikkeld is als diabetesmedicijn. Uiteindelijk bleek dat mensen er ook van gingen afvallen. Deze onverwachte implicatie kan een fundamentele impact hebben op de manier waarop we ons verhouden tot eten. Mensen kunnen zich afvragen waarom ze alle moeite zouden doen om gezond en slank te zijn, als je dit ook met een prik kunt bereiken. Terwijl het niet eens goed voor je is: je moet immers blijven prikken om niet naar het oude gewicht terug te keren. Uiteindelijk is het een gedragskwestie.’

Welke kansen en uitdagingen ziet u?

‘Ik zie veel kansen voor de techsector. Neem de demografische ontwikkelingen. De vergrijzing zal leiden tot meer automatisering. We moeten naar een nieuwe manier van werken, de productiviteit per werkende Nederlander moet behoorlijk omhoog. Tegelijkertijd zien we dat de zorg onbetaalbaar wordt, terwijl we meer zorg nodig hebben. Ook daar moet je automatiseren en slimmer inzetten op preventie. Ook in het onderwijs zijn uitdagingen. Het onderwijs kraakt onder het lerarentekort, ongemotiveerde leerlingen en dalende resultaten, terwijl er een gigantisch aanbod is aan nieuwe pedagogische methodieken, dat nog maar nauwelijks wordt toegepast. Kunstmatige intelligentie kan helpen bij het versnellen van transities. We zien dat startups hier vruchten van plukken, omdat ze kunstmatige intelligentie vanaf het begin doorvoeren. Voor grote bedrijven zijn deze aanpassingen vaak moeilijker.’

Wat is uw droom voor 2040?

‘Dat we vredelievend met elkaar samenleven en dat iedereen de ruimte krijgt om zich te ontwikkelen en dat je je in vrijheid kunt uitspreken. Eigenlijk wat we de laatste 80 jaar hebben gehad. En dat we een goede verhouding weten te vinden tussen menselijkheid en technologie, zodat we de menselijkheid kunnen behouden. En ook dat we in balans komen met de planeet, dus dat we veel meer circulair werken en het klimaat onder controle krijgen.’

Durft u de stand van de technologie in 2040 te voorspellen?

‘Door kunstmatige intelligentie en de computercapaciteit die we hebben, zie je enorme versnellingen. Ik kan me daar niet eens een voorstelling van maken. Bij Covid zag je het een beetje. Toen hadden we heel snel een vaccin. Dat was ongekend. Dat komt door technologie waar 30 jaar aan gewerkt was. Daar zagen we toen de manifestatie van. Ik denk dat we dit soort voorbeelden veel vaker gaan zien. Met kunstmatige intelligentie en goede kennis van materialen kun je nieuwe materialen en zelfs organismen ontwikkelen voor allerlei toepassingen. Als je vroeger wilde zien wat de eigenschappen waren van een substantie, had je reageerbuisjes nodig. Nu kun je met een computer en datamodellen oneindig veel testen en dingen creëren die je vroeger niet kon creëren, met een hoge snelheid en tegen lage kosten. Een mooie quote van de CEO van Nvidia is: “We are going from science based innovation to engineered innovation.” Een belangrijk aandachtspunt is: hoe kun je het allemaal controleren? En wie controleert het? Wat is de governance? Hoe zorg je dat het ten bate komt van de mens?’

Wat ziet u als de zwarte zwaan?

‘De zwarte zwaan zie je niet aankomen. De oorlog op het continent is geen zwarte zwaan, want die is er al. Maar we hadden niet voor mogelijk gehouden dat we daarover moesten nadenken. We zullen veel moeten doen om ons voor te bereiden en we moeten ervoor zorgen dat die voorbereiding niet juist leidt tot een vergroting van de kans op meer oorlog. Dat is een grote zwaan. Een andere die ook niet helemaal zwart is, is hoe we ervoor zorgen dat kunstmatige intelligentie en andere technologie en robotica controleerbaar blijven. En tenslotte wij mensen zelf. Hoe verhouden we ons tot elkaar? Hoe gaan we om met governance, met mensenrechten, met rechtszekerheid, met onze democratische structuren? Hoe houden we de rechtsstaat overeind? Hoe zorgen we dat mensen op hun oudere dag goed verzorgd blijven? Hoe houden we oog voor de kwetsbaren in de maatschappij? Solidariteit is hier een belangrijk woord.’

Wat wilt u de pensioensector meegeven voor de toekomst?

‘Het is belangrijk dat pensioenfondsen letterlijk meer betrokken zijn bij de maatschappij en de toekomst daarvan. Want dat is de wereld waarin mensen leven die hun pensioen gaan genieten. En degenen die pensioen opbouwen moeten banen hebben. Het is van groot belang dat we de banen van de toekomst creëren en dat Nederland innovatief en concurrerend blijft. Daar kan de pensioensector een grote rol in spelen. Door te (blijven) investeren in innovatieve bedrijven en in grote transities, zoals investeringen in zonne- en windparken of opslag van energie of in de energievoorziening in woningen.’

Kunnen pensioenfondsen het verschil maken?

‘Als pensioenfondsen maar 1% van het pensioenvermogen zouden stoppen in de venture capitalsector in Nederland, zouden we een van de meest bloeiende venture capitalsectoren in Europa hebben. Eén of twee miljard extra voor innovatie in Nederland zou een enorme boost betekenen. Het is de primaire taak van pensioenfondsen om pensioenen uit te keren. Daarom is het van belang om met de pensioenfondsen na te denken hoe ze goed renderend kunnen investeren in innovaties. Bij het investeren in innovaties heeft de overheid een leidende rol. De overheid heeft net miljarden gekort op het Groeifonds. En ook op innovatie, onderwijs en onderzoek, allemaal belangrijke input voor de maatschappij en de economie. Het moet niet zo zijn dat pensioenfondsen nu in dat gat moeten stappen. Pensioenfondsen zijn geen pinautomaten van de overheid. Pensioenfondsen en de overheid moeten samen investeren in innovaties. Het is een gemeenschappelijk doel.’