‘We moeten vandaag aan de slag om te zorgen dat we over 30 jaar nog relevant zijn’

Is ons product nog van deze tijd? ‘Dat vindt niet iedereen. Als je kijkt naar de maatschappelijke opvattingen en wensen vraag ik me af of ons product nog goed genoeg is. Ik denk dat we deelnemers hoe dan ook meer keuzes moet geven. Maar ook dat we goed moeten nadenken over de toegevoegde waarde van collectiviteit. Het woord solidariteit valt vaak. Maar dat is een containerbegrip, want wat bedoel je ermee? Gaat het om risico’s delen? Benoem dan expliciet welke risico’s je wilt delen en met wie. Waar zit de toegevoegde waarde van de collectiviteit in het stelsel? Het oude in stand houden leidt niet altijd - of misschien wel juist niet - tot de beste uitkomst. Die vraag komt in de leergang ook aan de orde: wil je veranderen, of wil je veranderd worden? Als je je láát veranderen, komt daar “collateral damage” bij. Dan kan het gebeuren dat er waardevolle elementen verdwijnen, dat je het kind met het badwater weggooit.’ Welke elementen moeten collectief blijven? ‘Een paar zijn evident. In ieder geval de collectiviteit van de beleggingspools. Dat is belangrijk uit kostenoogpunt, dus dat is een duidelijke toegevoegde waarde. Hetzelfde geldt voor de strategie rondom het beleggen om de deelnemers te helpen bij het maken van keuzes. Individuen zijn vaak slechte beleggers en als professionals kunnen we meer waarborgen inbouwen. Dat is ook een toegevoegde waarde van de collectiviteit. Over het delen van langlevenrisico is ook weinig discussie. Als het gaat om het delen van beleggingsrisico’s als zodanig kom je al snel in de discussie over het pensioencontract en de overtuigingen die mensen hebben. De een wil het beleggingsrisico per se delen en de ander ziet geen onderbouwing.’ Als pensioen een financieel product wordt, wat zijn dan de voordelen van het stelsel vergeleken met commerciële aanbieders? ‘Er moet een bepaalde vorm van paternalisme in het stelsel zitten, want er zijn weinig mensen die uit zichzelf gaan sparen voor hun pensioen. Maar op welke manier wil je zo’n verplichting vormgeven? We hechten met zijn allen sterk aan bestaande structuren en aan de manier waarop het stelsel is ingericht. Ik denk dat je je daarmee kwetsbaar maakt. Je moet rekening houden met de maatschappelijke druk. Neem de afschaffing van de doorsneepremie. In mijn beleving hebben we ons daardoor laten overvallen. Er is maatschappelijke druk om het stelsel persoonlijker te maken. Als de druk heel sterk is, gaat er iets schuiven. Dat is wat er is gebeurd. Wat mij betreft prima in dit geval. Maar je moet als sector de dingen niet laten gebeuren. Je moet rekening houden met de maatschappelijke opvattingen en je aanpassen – om waardevolle elementen te behouden en waar mogelijk versterken.’ Hoe ziet het pensioenstelsel er over 10 jaar uit? ‘Dat weet ik niet. En die onzekerheid is juist een van de dingen die we ook willen onderzoeken in de opleiding. Dat is de kern: we weten het niet, maar we moeten wel iets doen. Vergelijk het met de energietransitie. We weten dat de economie koolstofvrij zal worden, maar hoe het er precies uit zal zien weten we niet. Wachten tot we dat wel weten is geen optie. Dus wat kunnen we doen en welke middelen hebben we daarvoor? Dat geldt ook voor het pensioenstelsel: de situatie is fundamenteel onzeker en het is onduidelijk wat er gaat gebeuren. We moeten vandaag aan de slag om ervoor te zorgen dat we over 30 jaar nog relevant zijn, ook al weten we niet hoe de wereld er dan uitziet. Doen wij het niet dan gebeurt het ons. Het is razend interessante materie, en onze docenten zijn toppers in hun veld. Ik leer er zelf ook bij elk gesprek weer iets bij en dat geeft energie.’