INTERVIEW

‘Experimenten met zzp-pensioen zijn bedoeld als oplossing voor maatschappelijk probleem’

Als de conceptwetgeving van de Wet toekomst pensioenen blijft zoals die is, kunnen experimenten voor een zzp-pensioen in de tweede pijler niet uitgevoerd worden, stellen Mieke van Veldhuizen, werknemersvoorzitter bij bpfBOUW, en Maarten Post, bestuurslid van ZZP-Nederland. ‘Geef ons meer ruimte’, pleiten zij. ‘Het maatschappelijk belang van een pensioenvoorziening voor zzp’ers is groot.’

Nederland telt ongeveer 1 miljoen zzp’ers. Velen van hen hebben geen goede oudedagsvoorziening. Voor vrijwel alle zzp’ers – met uitzondering van een paar beroepsgroepen – geldt dat ze in de tweede pijler geen pensioen kunnen opbouwen. In het pensioenakkoord hebben de sociale partners in juni 2019 afgesproken dat er gekeken wordt naar mogelijkheden voor zzp’ers om pensioen op te bouwen. In 2020 heeft de Pensioenfederatie veelvuldig contact gehad met het ministerie van SZW over experimenten voor zzp-pensioen in de tweede pijler, met name in sectoren waar veel zzp’ers werken. Inmiddels hebben verschillende pensioenfondsen samen met zzp-organisaties voorbereidingen getroffen voor een experiment. Dit geldt bijvoorbeeld voor bpfBOUW en ZZP-Nederland. Gegevensuitwisseling KvK Het experiment van bpfBOUW betreft “automatic enrollment met een opt-out” (automatische deelname met mogelijkheid van afmelding). Dit experiment is ontwikkeld in een werkgroep van bpfBOUW, uitvoerder APG en zzp-organisaties, waaronder ZZP-Nederland en Zelfstandigen Bouw. Veel zelfstandigen in de bouwsector hebben ooit als werknemer gewerkt en pensioen opgebouwd bij bpfBOUW. Sinds ze als zzp’er werken, staan ze bij bpfBouw geregistreerd als slaper. ‘Een substantieel deel van onze slapers is zzp’er’, aldus Van Veldhuizen. ‘Als wij gegevens kunnen uitwisselen met de Kamer van Koophandel kunnen we de bsn-nummers van zzp’ers in de bouw naast de bsn-nummers van slapers leggen. Als er een match is, kunnen we de zzp’er inschrijven als deelnemer bij bpfBouw. Als de zzp’er dit niet wil, kan hij eruit stappen. Hiermee verlagen we de administratieve last voor zzp’ers om pensioen op te bouwen.’ Premieheffing zou plaats kunnen vinden op basis van een forfaitair vrijgesteld bedrag voor zzp’ers.

‘Als straks geen enkel experiment door kan gaan vanwege beperkingen in de wetgeving, heeft de minister wel wat uit te leggen.’

Mieke van Veldhuizen, BpfBOUW

'Het is heel jammer, want de experimenten zijn bedoeld om een maatschappelijk probleem op te lossen'

Maarten Post, ZZP-Nederland

'Deelname aan een pensioenregeling moet op vrijwillige basis zijn. Het experiment van bpfBOUW sluit bij onze wensen aan.’

Maarten Post, ZZP-Nederland

‘Met dit systeem zijn in het buitenland goede resultaten geboekt. Wij willen onderzoeken of het in Nederland ook werkt’

Mieke van Veldhuizen, BpfBOUW

Zorgplicht ‘We redeneren vanuit de zorgplicht’, zegt Van Veldhuizen. ‘Deze mensen zijn slaper bij bpfBouw, ze hebben al pensioen bij ons opgebouwd. Op deze manier horen ze weer bij ons, zonder dat ze er moeite voor moeten doen.’ Post: ‘Het experiment zou ook gaan over de uitvoering, over inzicht in de kosten. Dit is een efficiënte manier om zzp’ers te benaderen. Je maakt het heel toegankelijk.’ Tegelijkertijd zou de pensioenregeling ook toegankelijk zijn voor mensen die nieuw zijn in de sector. Van Veldhuizen: ‘Je begint met “automatic enrollment” en dan hoop je dat anderen zich langzamerhand ook gaan aansluiten.’ Post: ‘Voor mensen van buiten is het opting-in.’ Steun van kabinet Het kabinet had aangegeven dat initiatieven voor experimenten met zzp-pensioen op ondersteuning konden rekenen. Een experiment met “automatic enrollment met een opt-out”, zoals bpfBOUW dat voorbereid heeft, werd daarbij zelfs als voorbeeld genoemd. ‘Het is een systeem waarmee in het buitenland goede resultaten zijn geboekt. Wij willen graag onderzoeken of het in Nederland ook werkt’, zegt Van Veldhuizen. Uit de consultatiedocumenten voor de Wet toekomst pensioenen blijkt echter dat deze ruimte er niet is. ‘Het is zeer twijfelachtig of we dit experiment kunnen voortzetten’, zegt Van Veldhuizen. ‘Dit raakt ons hard. Wij beschouwen “automatic enrollment met een opt-out” als vrijwillige aansluiting, maar in de nieuwe wetgeving wordt dit niet als vrijwillig beschouwd.’ Obstakels wegnemen ‘Als VZN (Vereniging Zelfstandigen Nederland, de koepel van zelfstandigenorganisaties) hebben we in de internetconsultatie aangegeven dat de experimenten ruimte moeten bieden aan zelfstandigen om als zelfstandigen mee te doen, en dat zij niet in de positie van werknemer gebracht moeten worden. En dat deelname aan een pensioenregeling op vrijwillige basis moet zijn’, zegt Post. ‘Het experiment van bpfBOUW sluit bij onze wensen aan.’ Volgens hem zijn de grootste obstakels voor zzp’ers om pensioen op te bouwen de toegang, de ingewikkeldheid en de fiscale regels. Wettelijke ruimte ‘De politiek moet zorgen voor voldoende wettelijke ruimte. Anders kunnen de experimenten niet doorgaan. Als je experimenteert doe je dat omdat je allerlei mogelijkheden wilt onderzoeken. Daar zijn het experimenten voor. Maar als je sommige mogelijkheden bij voorbaat uitsluit, zoals nu gebeurt, wat is dan nog het nut van experimenten?’ Experimenten geven inzicht in wat er wel en niet werkt, stelt Van Veldhuizen. ‘Wat hebben we ervan geleerd? Wat is de optimale oplossing?’ Om te kunnen experimenteren met pensioen voor zzp’ers in de tweede pijler is een aanpassing van het huidige wetsvoorstel nodig. Het moet mogelijk zijn om pensioenproducten te ontwikkelen die bij zelfstandigen passen, er is een forfaitair vrijgesteld bedrag voor pensioenopbouw nodig, fondsen moeten gegevens kunnen uitwisselen met de Kamer van Koophandel, waar zelfstandigen staan ingeschreven, werknemers moeten hun pensioenopbouw kunnen voorzetten als ze zzp’er worden en naast opting-in moet “automatic enrollment met een opt-out” mogelijk zijn. Groot maatschappelijk belang Van Veldhuizen verwacht dat de druk om de wetgeving aan te passen en meer experimenteermogelijkheden te bieden groot zal zijn. ‘Het kabinet heeft aangekondigd dat er experimenteermogelijkheden komen. Als er straks geen enkel experiment door kan gaan vanwege beperkingen in de wetgeving, heeft de minister wel wat uit te leggen. De deur was opengezet en wordt nu dichtgegooid.’ Post: ‘Dat is heel jammer, want de experimenten zijn bedoeld om een maatschappelijk probleem op te lossen.’ Van Veldhuizen beaamt dat. ‘Het maatschappelijk belang is groot. Er zijn heel veel zzp’ers en het is in het belang van de maatschappij dat zij goede mogelijkheden krijgen om een pensioen op te bouwen.’