‘De kennis van voorgaande crisissen is verwerkt in de risicomodellen van pensioenfondsen’

Strategisch beleid Volgens Van Hoogdalem hebben de meeste fondsen vastgehouden aan hun strategische beleggingsbeleid en gaan ze zich nu buigen over de vraag of dat beleid nog passend is. ‘Dan gaat het niet alleen om de coronacrisis’, zegt Van Lieshout. ‘Die heeft geleid tot een lagere dekkingsgraad, waardoor op de korte termijn kortingen nog meer in zicht komen. Maar er spelen op de langere termijn ook andere ontwikkelingen, zoals de lage rente, de demografische ontwikkelingen, de verwachte lagere rendementen op aandelen. Al die ontwikkelingen bij elkaar leiden ertoe dat pensioenfondsen hun strategische beleid gaan herbeoordelen. Dat begint nu en het zijn trajecten die maanden duren.’ U-scenario Van Lieshout zegt dat pensioenfondsen bij het bepalen van hun strategische beleggingsbeleid steeds vaker werken met verschillende sets met diverse economische uitgangspunten. Zulke scenario’s geven inzicht in wat er in de toekomst kan gebeuren. ‘En wat het effect van bepaalde maatregelen is, eigenlijk te vergelijken met wat het RIVM doet met coronascenario’s. Het is niet perfect, want modellen zijn slechts een vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid, maar ze geven we veel inzicht en helpen bij de keuzes die je kunt maken en bij de onderbouwing van die keuzes.’ Ortec Finance heeft verschillende scenario’s gemaakt. Bijvoorbeeld het scenario waarbij het coronavirus eind 2020 onder controle is en het normale leven langzaam weer op gang komt. Van Lieshout: ‘Dan is er een schok geweest op de economie en de financiële markten die niet meer in te halen is, maar we gaan uiteindelijk wel terug naar het oorspronkelijke groeipad.’ Dat is het U-scenario, genoemd naar de vorm. De impact van het W-scenario is veel groter. Dan volgen er meer lockdowns en opstartfases na elkaar, omdat het virus steeds terugkomt. Hierdoor wordt de groei structureel beïnvloed. ‘Je krijgt continu schokken op de economie.’ Volatiliteit dempen Wat betekenen die scenario’s voor de beleggingspraktijk? ‘Een W-scenario leidt tot een enorme volatiliteit op de financiële markten’, zegt Van Hoogdalem. ‘De aandelenmarkten krijgen klap op klap en veren misschien terug. De rente reageert daar wellicht op, afhankelijk van het feit of het de centrale banken lukt om ondersteunende maatregelen te kunnen financieren. Dan krijg je misschien oplopende spreads op high yields, maar wellicht ook een toename van risico’s, omdat bedrijven failliet gaan. Als consumenten minder gaan spenderen, blijft de inflatie achter. Er zijn in dit soort situaties niet veel categorieën die je kunnen beschermen.’ Wat kunnen pensioenfondsen dan doen als ze de volatiliteit willen dempen? ‘Je kunt denken aan derivaten, maar die zijn duur, dus dat biedt ook geen uitweg’, stelt Van Hoogdalem. ‘Ik denk dat je dan moet blijven zitten en wachten tot het voorbij is en goede keuzes maken binnen je portefeuille.’

Aandelen kopen De aandelenkoersen waren flink volatiel. Wat zijn voor pensioenfondsen argumenten om in deze onzekere tijd aandelen wel of juist niet bij te kopen om te ‘rebalancen’? ‘Er zijn verschillende redenen om bij te kopen’, zegt Van Lieshout. Ze somt op: ‘Omdat je vindt dat de aandelenmarkten hebben overgereageerd, omdat je buiten bandbreedtes bent getreden of gewoon omdat het volgt uit je reguliere rebalancingbeleid.’ De meeste fondsen brengen hun portefeuille per 1 april terug naar de strategische allocaties. De crisis kwam precies op het moment van de rebalancingperiode van pensioenfondsen. Volgens Van Lieshout is er veel discussie over geweest, maar hebben de meeste fondsen gewoon bijgekocht. ‘Misschien hebben de fondsen de financiële markten daardoor een beetje ondersteund.’ Beschermen aanspraken Beperkte liquiditeit kan voor een pensioenfonds een reden zijn om geen aandelen bij te kopen. Van Lieshout: ‘Dat is uitstel, dan gebeurt het later alsnog.’ Het kan ook zijn dat een fonds een lager risicoprofiel wil en daarom geen aandelen wil bijkopen. ‘Maar dat beslis je niet zomaar. Dat is een grote stap die besproken moet worden met de sociale partners. Die trajecten zijn nu in gang gezet.’ Van Hoogdalem vertelt dat sommige fondsen expliciet gekozen hebben voor een dynamisch beleggingsbeleid. ‘Als de dekkingsgraad verder daalt, bouwen ze de aandelen in de portefeuille af. In dat geval hebben ze vooraf vastgelegd dat ze bij een lagere dekkingsgraad minder risico willen nemen, omdat ze voorrang geven aan het beschermen van de nominale aanspraken van de deelnemers. Dan neem je voor lief dat je minder zakelijke waarden hebt en dus minder ruimte hebt om indexatie te verdienen. Dat zie je bijvoorbeeld bij gesloten fondsen of fondsen met weinig actieve deelnemers.’

Maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid Zijn er assets die het nu goed doen? ‘Er zijn usual suspects die het op het heetste moment van een crisis goed doen, zoals Duitse of Amerikaanse staatsobligaties’, zegt Van Lieshout. ‘Of valuta’s die als safe haven worden gezien, bijvoorbeeld de dollar en de yen. En goud. Maar dat geldt maar een paar weken. Op de lange termijn leidt dat niet tot een oplossing.’ Ze wijst erop dat er grote verschillen zijn in de manier waarop diverse sectoren zijn geraakt door de coronacrisis. ‘De ict-sector is relatief weinig geraakt. Die draait goed als iedereen vanuit huis gaat werken. Je ziet nu ook dat pensioenfondsen met een stevig maatschappelijk verantwoord beleggingsbeleid het relatief goed deden, omdat CO2-intensieve sectoren – zoals de luchtvaart – heel zwaar getroffen zijn.’ Van Hoogdalem: ‘Juist omdat bepaalde sectoren meer geraakt zijn dan andere kan deze crisis een impuls zijn om diepgaander naar je beleggingsportefeuille te kijken. De trend om maatschappelijk verantwoord te beleggen is al langer gaande. Het wordt steeds belangrijker om je te positioneren als goed aandeelhouder.’ Blijf communiceren Wat raden zij pensioenfondsen nu aan? ‘Kijk naar de impact op de lange termijn, als de storm een beetje is gaan liggen’, zegt Van Lieshout. ‘Is het nodig om iets te veranderen om te kunnen voldoen aan je ambities?’ ‘Het kan niet zo zijn dat je de strategie niet heroverweegt na deze crisis’, stelt Van Hoogdalem. ‘Is je strategische beleggingsbeleid goed voor de toekomst? Dat moet je afwegen. Daarover moet je communiceren met de sociale partners en met de deelnemers.’ Van Lieshout: ‘Communicatie is in een crisis het belangrijkste.’